پرتال تولید محتوا پژوهش، آموزش و اطلاع رسانی در حوزه تولید محتوای الکترونیکی
جشنواره فرهنگی فیلم رشد دیگر بار آغاز شد. موج عظیمی از دانش آموزان در انتظار روزهای پر نشاط اجرای این جشنواره هستند. جشنواره ای که این روزها بیشتر از کلمه فیلم، رشد آن پر رنگ شده است.
به رشد چهل و هفت ساله رسیدم که یادآور بلوغ، بالندگی و کمال است و بعد از گذشت این همه سال تلاش کرده است علم و آگاهی را در قاب تصاویرعینیت بخشد و به روش های تدریس قدیمی رنگی نوین و جذاب بپاشد.
معلمان، دانش آموزان و حتی خانواده های زیادی از قدرت نفوذ صنعت سینما برای القای مفاهیم، دیدگاه ها و اندیشه های فاخر، باخبرند. عده زیادی هم از صاحبان علم و اندیشه، آستین ها را بالا زده و دست به کار شده اند و فیلم های آموزشی می سازند، تا معلمان بتوانند از این رسانه ی قدرتمند در فرآیند یادگیری استفاده کنند.
استفاده از این ابزار آموزشی ( فیلم ) بستگی زیادی به نگرش معلم، فضای کلاس و روش های ویژه ی بکارگیری این فیلم ها در فرآیند آموزش دارد . فیلم های آموزشی اگر چه ذاتا تعاملی نیستند اما سبب تعامل دانش آموز با محیط اطرافشان می شوند و در واقع فکر او را درگیر می کنند تا یادگیری اتفاق بیافتد و با این اتفاق بسیاری از کمبودهای آموزشی جبران شود.
اما سوال اینجاست که با وجود اطلاع از مزایای فیلم آموزشی، بهره ی معلمان و دانش آموزان از این فیلم ها به چه میزان بوده است؟ آیا صرفا پخش این فیلم ها در ساعتی از روز برای یادگیری مطالب آموزشی کافی است؟ آیا ما به عنوان معلم می دانیم چگونه باید از فیلم های آموزشی در تدریس خود بهره بگیریم؟ اصلا پخش فیلم های آموزشی اصول و مبانی و روش خاصی دارد؟ اگر دارد این روش ها چه هستند؟ آیا نوع فیلم در انتخاب روش اکران آن در کلاس درس موثر است؟
به نظر می رسد که قبل از هنر سینما، هنر هفتم، این هنر معلمی و تسهیل گری است که اهمیت ویژه ای دارد . معلمان با داشتن دانش نحوه ی بکارگیری این فیلم ها کمک بزرگی به دیده شدن و مفید بودن فیلم های ساخته شده می کنند. این شخص معلم است که در کلاس درس فرصت اکران واقعی فیلم های آموزشی را فراهم می کند و تهیه کننده، کارگردان و بازیگران را به هدف اصلی شان که همانا آموزش است، می رساند.
همان طور که می دانید این روزها داشتن ایده، خوب است اما یافتن فرصت های مناسب و طلایی اجرا، اهمیت ویژه تری دارد و این فرصت یابی تنها در دستان پرتوان معلمان است. در واقع موفقیت استفاده از فیلم در کلاس درس، وابسته به اطلاعات و توانایی معلم در انتخاب فیلم جذاب و روش پخش آن است.
در ادامه به بیان راه کارهایی از یافته های پژوهشی پیرامون استفاده از فیلم ها ی آموزشی می پردازم. به امید این که معلّمان با این روش ها آشنا شده و در تدریس خود استفاده کنند.
۱-قبل از نمایش فیلم در کلاس درس، فیلم را بازبینی کنید.
۲-از فیلم هایی استفاده کنید که در ساخت معنا به دانش آموزان کمک کنند.
۳-آموزش مفاهیم خویشاوندی و ارتباطات خانوادگی با استفاده از کلیپ در کلاس درس مفید است. تعداد زیادی از دانش آموزان با مشاهده ی کلیپ به گفت و گو با یک دیگر می پردازند. این امر سبب می شود تا تفکر انتقادی در آن ها رشد کند.
معلم با ارائه کلیپ، توجه و علاقه ی دانش آموزان را نسبت به رویدادهای خانوادگی در کلاس درس جلب می کند. بعد از تماشای کلیپ، معلم از دانش آموزان می خواهد در زمینه ی شیوه ارتباطات توضیح دهند و با یکدیگر در زمینه شخصیت های کلیپ گفتگو کنند. این امر توان درک دانش آموزان را نسبت به مسائل خانوادگی تقویت می کند.
۴-دانش آموزان به گروه های کوچک (۳ یا ۴ نفره) تقسیم شوند و تکلیف درسی خود را با استفاده از فیلم انجام دهند.علاوه بر فیلم، هر گروه باید از مقالات تجربی نیز اطلاعات لازم را بدست آورد و بعد از جمع آوری و تجزیه و تحلیل، تکلیف درسی را به صورت مقاله به کلاس ارائه دهند.
دانش آموزان را به جستجو وادار کنید. نشان دادن فیلم و گفت و گو با هدف کاوش، سبب فهم عمیق دانش آموزان نسبت به مسائل اجتماعی می شود.
دانش آموز را به چالش بکشید. فرآیند درک چگونگی یافتن پاسخ درست، مهم ترین چیزی است که در یادگیری وجود دارد. معلم باید آرام آرام به از بین بردن تصورات غلط که در ذهن دانش آموزان نقش بسته است، بپردازد. آن گاه به دانش آموزان کمک کند، با استفاده از فیلم، به تجدید سازمان دهی و بهسازی تفکر خود بپردازد.
۵-استفاده از پرسش: بعد از پخش فیلم پرسش هایی را مطرح کنید که توسط آن ها دانش آموزان به چالش کشیده شوند. شاگردان را تشویق کنید که حرف بزنند و با یک دیگر به گفت و گو بپردازند اما پرسش را پیچیده نکنید. شاگردان را وادار کنید با تماشای فیلم بیندیشند و سپس به درستی تحلیل و تفسیر کنند. آن ها را به حدس و گمان وادار نکنید.
برای فکر کردن، زمان در نظر بگیرید. شاگردان برای پاسخ دادن نیازمند زمان هستند. از آنان نخواهید بدون درنگ پاسخ دهند. شاید نیاز به ارائه مجدد تصویر باشد. تصویر را دوباره نشان دهید. گاهی لازم است فیلم را در اختیار شاگردان قرار دهید تا خارج از کلاس درس آن را دوباره تماشا کنند.
۶- قبل از گوش دادن و دیدن یک تصویر، از دانش آموزان بپرسید که از موضوع مورد نظر چه می دانند تا معلومات قبلی آنان یادآوری شود.
۷- مطالب مهم را گزینش کنید: از دانش آموزان بخواهید هر قسمت فیلم را که به آن علاقه دارند، انتخاب کنند و درباره ی آن بحث کنند. به این وسیله مهارت گفتاری آنان تقویت می شود.
۸- دانش آموز را به تعامل دعوت کنید: از دانش آموزان بخواهید استنباط خود را از فیلم بیان کرده و آن را تفسیر کنند. این امر سبب بهبود مهارت نوشتاری، گفتاری، شنیداری، خواندن و تفکر انتقادی دانش آموز می شود.
۹- از تخته سیاه استفاده کنید: یک روایت خام از متن بنویسید. دانش آموزان باید بگویند این متن چه حرف یا پیامی را منتقل می کند. فیلم را نمایش دهید، دانش آموزان باید آن چه را که حدس زده بودند با آن چه را که پس از تماشای فیلم درک کرده اند، مقایسه کنند. این رفتار به دانش آموز کمک می کند تا تحلیل و تفسیر خود را بهبود بخشد.
۱۰- تولید فیلم: از دانش آموزان بخواهید با توجه به فیلم مشاهده شده سناریوی تازه ای بنویسند و فیلم تولید کنند.
۱۱- تشویق کنید: اگر دانش آموزان خواستند فیلم تهیه کنند، حتی اگر گام کوچکی برداشتند، آن ها را تشویق کنید و اعتماد آنان را بالا ببرید.
الهام السادات گوهری
کارشناس گروه بررسی محتوای آموزشی و پرورشی
منبع: کتاب چهل پژوهش پیرامون استفاده از فیلم آموزشی